5N1K VE YAŞAMIMIZDAKİ YERİ

İnsanoğlu doğada yer alan canlı bir varlıktır ve ona atfedilen melekelerden biri hiç kuşku yok ki soru sorma, doğayı anlama ve doğaya ait düzenleri inceleme ve sorgulama yetisine sahip olmasıdır. Soru sormak, bazen iki arkadaş arasında anlaşmazlığın çözümünde bazen bilimsel bir problemin çözümünde bazen doktorun hastasını tedavisinde, bazen bir suçluyu yakalamada bazen de insanın kendisine yolculuğa götüren bir araç olmaktadır.  “ bu işin sonu ne olacak? Neden böyle davranıyorsun? Kim bizi oraya götürür? ” gibi soruları günlük hayatta sıkça kullanırız. Peki, soru sormanın daha mantıklı ve problemlerin çözümüne yönelik örnek bir model olmasını nasıl görürsünüz? Bahsettiğim şey aslında oldukça basit bir model: 5N1K

5N1K modeli, -Ben birçok alanda kullanım olanağı bulan faydalı bir model olduğunu düşünüyorum. aslında bir problemi sorular sorarak analiz etmektir. Bu model ile problemleri daha iyi tanımlayabiliriz ve problemi somutlaştırarak amacımıza uygun bir şekilde sorunun çözümünde kullanabiliriz. Şimdi söz konusu bu soru edatlarını kısaca ele alalım.

Ne: Bir olay veya durum karşısında gerçekleşen şeyin öznesini, nesnesini veya olayın bir tanımlama şeklini verir. Örneğin; Hikâyede anlatılan olay nedir? Problemin parçaları nelerdir?  Endemik nedir? Gibi.

Nerede: Bu soru ile konuyu ilgilendiren yerle, mekânla ilgili bilgi vermektedir. Bu yer bir banka, bir okul bir uzay boşluğu ya da iç organların bulunduğu alan gibi farklı yerlere işaret edebilir. Örneğin: Kanser hücresi, alınan numunenin en çok neresinde gözlenmiştir?  Gibi.

Ne zaman: Bu soru, olay veya durumun gerçekleştiği anı veya zaman dilimini kastetmektedir. Pazartesi günü, saat 5 te, milattan önce 2000 yılında, bugün gibi zaman zarflarını verir. Örneğin; Hasta, ameliyattan sonra ilk tepkiyi ne zaman verecek?

Nasıl: Bilimin özellikle uğraştığı sorulardan biridir. Bir şeyin ya da problemin hangi yollar hangi araçlarla yapıldığını gösterir. Örneğin; Nasıl oluyor da matematik ile tabiat birbiri ile uyumlu olabiliyor?

Neden: olay veya olguların sebebini bulmaya yarayan bir sorudur. İnsana sorulduğunda onun değerlerini ortaya çıkarır. Örneğin; depremler neden gerçekleşir? Sen neden böyle fütursuzca davranıyorsun?

Kim: bu soru edatı gerçekleşen ya da gerçekleşmeyen şeylerin kim tarafından yapıldığını sorgulamaya yarar. Örneğin;  Euklides dışı geometriyi kim ortaya çıkarmıştır? Bu yazılanları kim yazmıştır? Gibi.

Bu yazıda 5N1K sadece temel ve basit olarak ele alınmıştır ve hayatımızda kullanılabilirliğine vurgu yapılmıştır. 5N1K’yı daha yaratıcı bir şekilde sizlerde farklı alanlarda ve durumlarda kullanabilirsiniz. 

Pi KARE